NATO’nun doğu sınırı nasıl korunuyor?

Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı esnasında kullandığı intihar SİHA’larının bir kısmı zaman zaman Romanya, Moldavya ve Letonya topraklarına düştü. Bu olayların önemli bir kısmı, batı ve güneybatı Ukrayna’daki hedeflere yönlendirilen SİHA’ların navigasyon sistemlerinde ortaya çıkan arızalar, bir bölümü de muhtemelen Ukrayna’nın elektronik savunma sistemlerinin devreye girmesi nedeniyle meydana geldi. Ancak 10 Eylül 2025’de, büyük çoğunluğu Belarus’dan olmak üzere, 19 Rus SİHA’sı Polonya hava sahasını ihlal edince farklı bir durum ortaya çıktı; zira ihlal sonrası yapılan radar analizleri ve incelenen satelit fotoğraflarından, bu kez ihlalin kazaen gerçekleşmediği, SİHA’ların bilinçli olarak yollandığı anlaşıldı. NATO ülkelerinin Polonya’da konuşlandırılmış savaş uçakları ve hava savunma sistemleri, Polonya silahlı kuvvetleriyle birlikte bu hava ihlaline müdahale etti. Hollanda savaş uçakları, İtalyan tanker uçakları ve Alman Patriot bataryaları Polonya’ya hava sahasının savunmasında destek verdiler. Patriot bataryalarının radarları hedefleri belirlemeye yardımcı olurken, Polonya ve Hollanda savaş uçakları da SİHA’ları hedef aldı. 19 Rus yapımı Gerbera intihar SİHA’sından biri Belarus-Polonya sınırının 400 kilometre batısına kadar ulaştı.

Polonya yaptığı açıklamada tüm SİHA’ların önceden belirlendiği, ancak aralarında hedef şaşırtma amacıyla yollanan sahte SİHA’lar olduğu saptandığından, sadece risk oluşturan gerçek SİHA’ların düşürüldüğünü açıkladı. Bu şekilde, Polonya hava sahasını ihlal eden 19 SİHA’dan sadece dört kadarının vurulmasını açıklamaya çalıştı. Ancak konunun uzmanları bu açıklamayı şüphe ile karşılıyor ve SİHA’ların pek çoğunun gösterilen çabaya rağmen tespit edilemediğini, ya da tespit edilmelerine rağmen düşürülemediğini düşünüyorlar.

Bu olay 75 yıllık NATO’nun tarihinde en ciddi hava sahası ihlali. Bu saldırı ile, Rusya’nın NATO’yu birkaç açıdan test etmeyi hedeflediği değerlendiriliyor. Bunlardan ilki, bir NATO ülkesine yapılacak saldırıda NATO Kuruluş Sözleşmesi’nin beşinci maddesi uyarınca tüm NATO ülkelerinin tepki verip vermeyeceği. Her ne kadar bu aşamada Polonya’dan böyle bir talep gelmediyse de, bu endişe hep vardı ve Trump döneminde bu endişe arttı. Nitekim, Trump bu son olayı pek de ciddiye almadı ve ‘belki kazayla olmuştur’ diyerek geçiştirdi. Macaristan ve Slovakya gibi NATO içerisinde bulunan, ancak Putin sempatizanı yönetimlerin olduğu ülkelerin nasıl bir tepki göstereceği de meçhul. Türkiye’nin de böyle bir durumda nasıl bir tutum takınacağı bilinmiyor. Öte yandan biz Türkler de, İsrail’in Katar’da yaptığı gibi Türkiye’ye bir hava saldırısı yapması veya bir metropolde geniş ölçekli bir sabotaja girişmesi halinde NATO’nun kılını kıpırdatmayacağını çok iyi biliyoruz.

Rusya’nın test ettiği ikinci konu, NATO’nun doğu sınırlarını SİHA’larla yapılacak saldırılara karşı teknolojik olarak ne kadar savunabilecek durumda olduğu… NATO’nun doğu sınırı çeşitli yöntemlerle korunuyor. Bunları başında AWACS adı verilen erken uyarı uçakları var. Bu uçaklar Belarus ve Ukrayna hava sahalarını gözetliyor. Ayrıca ABD tarafından kullanılan ve Sicilya’da konuşlu RQ-4D İHA’larıyla Rusya içlerine kadar izleme yapılabiliyor. Polonya ise 1 milyar dolar civarında bir ödeme yaparak ABD’den, dost düşman ayrımı yapabilen ve radarlarla donatılmış balonlar satın aldı. Bunlar uzun kablolarla zemine sabitleniyor. Bu sayede, doğu sınırını bu ekipmanlar ile de kontrol altında tutuyor. ABD’nin bölgede kullandığı bir başka erken uyarı aracı akustik sensörler. Aslında bu yöntemin mucidi ve yaygın şekilde uygulayıcısı Ukrayna. Kendi doğu cephesinde kullanıyor.

Nato’nun erken uyarı sistemlerine ek olarak doğu sınırında aldığı bir başka tedbir savaş uçakları. Doğu sınırındaki ülkeler kapasiteleri çerçevesinde silahlı kuvvetlerini hızla modernize ediyor. Polonya bu konuda da öncülük ediyor. Hem hava hem de kara kuvvetlerine ciddi yatırımlar yapıyor. Ayrıca NATO’nun Avrupalı üyeleri de doğu sınırına belli bir rotasyon çerçevesinde savaş uçakları konuşlandırıyor. İtalya, İspanya ve Macaristan Baltık hava sahasında devriye uçuşları yapıyor. Hollanda, Norveç ve son olaydan sonra Fransa Polonya’ya destek veriyor. İtalyan hava kuvvetleri ise Romanya’da görevde.

NATO’nun Doğu Avrupa’daki üyelerinin kendi sabit radar sistemleri ve bir miktar hava savunma sistemleri de var. Ayrıca ABD’nin Polonya ve Romanya’da da radar tesisleri bulunuyor. Bunlar Almanya’nın göndermiş olduğu Patriot bataryalarıyla koordineli olarak görev yapıyor. Yakında Hollanda’nın da bu bataryalardan göndermesi bekleniyor. Patriot’ların da son derece yetkin radarları var. Baltık Denizi’nde ise ABD ve Avrupalı müttefikler, gelişmiş radarlar ve uzun menzilli hava savunma sistemleriyle donatılmış, Baltık Cumhuriyetleri, İsveç ve Finlandiya’ya koruma sağlayan destroyerler bulunduruyor. Bu sistemler Almanya’nın Ramstein kentinde bulunan NATO hava komuta merkezi tarafından büyük oranda birbirine entegre bir şekilde yönetiliyor.

Yukarıda bahsettiğim tüm sistemler çok ciddi bir savunma yeteneğine işaret ediyor gibi bir izlenim veriyor. Nitekim 19 Eylül 2025’te üç adet Rus Mig 31 savaş uçağı Estonya hava sahasına girdi ve anında devriye görevinde olan İtalyan uçakları tarafından püskürtüldü. Ancak gösterilen bu hızlı tepki NATO’nun doğu sınırında hazır olduğu anlamına gelmiyor. Zira NATO’nun savunma tedbirleri ağırlıklı olarak balistik füzeler, seyir füzeleri ve savaş uçaklarına karşı etkinlik sağlayan sistemlerden oluşuyor. Alçak irtifada ve yavaş hareket eden SİHA’lara karşı etkinlikleri çok sınırlı. Ayrıca SİHA’lar gibi 15-20 bin dolara mal olan ucuz saldırı silahlarına, satın alma ve kullanım ömrü boyunca bakım ve destek maliyeti 1 milyar doları bulan F-35 uçakları veya tanesi bir milyon dolar olan Patriot’larla karşı durmaya çalışmak çılgınlık. Ukrayna’dan bildiğimiz gibi, bir savaş halinde düşman topraklarına günde 15-20 SİHA yollanmıyor. Yollanan SİHA adedi bazen 300’ü bulabiliyor ve ileride bu adedin daha da artacağı kesin.

NATO’nun elinde İsrail’in Demir Kubbe sisteminde kullanmakta olduğu, göreceli olarak daha ucuz uçaksavar sistemleri yok. NATO’nun bu tür saldırılara karşı etkin ve mali açıdan anlamlı uçaksavar silahları, lazerler ve omuzdan atılabilen ucuz roketlere gereksinimi var. Bazı NATO ülkeleri bu konularda çalışmalar yapmış olsa da, bu silahların yaygın ve seri üretimi halen yok. Çoğu da hala geliştirme aşamasında. Trump döneminde ABD’nin de ilgi alanı da iyice Çin’e kaymış olduğundan, Avrupa’ya bu konularda fazla destek vermiyor.

Avrupa’nın doğu sınırını güvenceye almak için bazı seçenekleri yok değil. Bunlardan biri SİHA’ları Ukrayna, Belarus hava sahaları ve Karadeniz üstünde saptayıp kendi hava sahasına ulaşmadan önlemek. İsrail bu yöntemi İran’a karşı özellikle Ürdün hava sahası üzerinde başarıyla uyguladı. Ancak bu çeşit bir müdahale için NATO’nun oy birliği ile karar alması gerekiyor,ancak Macaristan ve Slovakya’nın bu tür sınır aşan uygulamalara izin vermesi pek olanaklı görünmüyor. Ayrıca, İsrail’in savunma silahlarının mühimmatı sınırsız bir şekilde ABD tarafından sağlanmış, ABD’nin Akdeniz ve Basra Körfezi’ndeki donanmaları, hem erken uyarı hem de aktif hava savunması desteği vermişti. Trump ABD’si konu Avrupa olunca aynı hassasiyeti göstermiyor.

2022’deki Rus saldırısından bir yıl önce, Rusya ve Belarus kuvvetleri Zapad (Batı) tatbikatını yapmıştı. Sonradan bu tatbikatın Ukrayna’ya yapılacak saldırının bir ön hazırlığı olduğu anlaşılmıştı. Polonya’ya yapılan SİHA saldırısı da bu yıl tekrarlanan Zapad tatbikatının hemen öncesine gelince, durumun ciddiyeti daha da artmış oldu. ABD’nin yeterli politik ve askeri desteği olmadan, kendi içerisinde görüş ayrılıkları olan NATO’nun Avrupalı üyelerinin bir hibrit saldırıya nasıl karşı koyacakları, özellikle Estonya, Letonya ve Litvanya’yı nasıl savunacakları halen belirsizliğini koruyor.