Türk Hava Kuvvetleri’nin uygulanan ağır ambargolar nedeniyle düştüğü durumdan kurtarılması için çabalar devam ediyor. 2010’ların başına kadar bölgesinde etkin bir hava gücüne sahip olduğu kabul edilen Türkiye, bugün maalesef artık İsrail ve Yunanistan’ın ardından ikinci sınıf bir hava gücü haline geldi. Bu zafiyetini kısmen SİHA’lar ile kapatmaya çalışsa da, bu hava araçlarının savaş uçakları karşısında hiçbir şansı yok. Ağırlıklı olarak kara savaşlarının, kısmen de deniz savaşlarının bir parçası olabiliyorlar. Hava çatışmalarında da etkin olacak şekilde tasarlanan ve gerektiğinde mürettebatlı savaş uçaklarıyla hava savaşına girmesi de beklenen Kızılelma devreye girdiğinde bu durum değişebilecek.
ABD’nin ikinci Trump döneminde Avrupa NATO’su ile ilişkileri germesi, bu ülkelere üstten ve nobran bakış açısı, Ukrayna konusunda yaptığı tutarsızlıklar, İkinci Dünya Savaşı’ndan beri savunma gereksinimleri konusunda sırtını ABD’ye yaslamış olan Avrupa’nın bir anda paniklemesine neden oldu. Savunma sanayiinin belli bölümlerinde son yıllarda önemli aşamalar kaydetmiş olan Türkiye, bu nedenle Avrupa ülkeleri açısından önem kazanmaya başladı. Değişik tipte SİHA’lar, önemli bir mühimmat üretim kapasitesi, Aselsan’ın başta radar ve frekans bozucuları olmak üzere elektronik harp sanayi konusunda geliştirdiği ürünler, Yunanistan, Güney Kıbrıs ve Fransa’nın engelleyici tutumuna rağmen AB ve NATO üyesi Avrupa ülkelerinin dikkatini çekti.
AB’den çıktıktan sonra ekonomisini bir türlü toparlayamayan Birleşik Krallık’ın son derece başarısız olan İşçi Partisi Hükümeti de, ülkesinde 20 bin civarında kalifiye çalışanının işini en az 5-6 yıl garanti edecek Türkiye’ye Eurofighter satışı için büyük çaba gösterdi, öncülük etti. Eurofighter üretiminde ortak olan İspanya ve İtalya, Türkiye ile ilişkileri zaten iyi olduğundan bu satışa onay verdi. Almanya ise Türkiye’nin insan hakları ve demokrasi konusundaki yetersizliğini gerekçe göstererek bu satışı uzunca bir süre engelledi ama o da sonunda onay verdi. Almanya’nın engeli tam aşılmışken bu kez Ekrem İmamoğlu’nun hapse atılması nedeniyle onay süreci tekrar durma noktasına geldi. Sonunda bu engel, Sayın İmamoğlu’nun Alman Hükümeti’ne yazdığı mektup ve Sayın Özgür Özel’in Almanya’da yaptığı görüşmeler sonucunda aşıldı.
Ancak hala çözülmesi gereken bazı sorunlar var. Bunlardan en önemlisi Eurofighter uçaklarının üretim hatlarının önümüzdeki 3-4 yıl için dolu olması. Halbuki Türkiye’nin hava savunmasındaki açık son derece ciddi. Zaten demode F-16’larıyla ve artık çağdışı olarak tanımlayabileceğimiz Phantom 2000’lerle görev yapmaya çalışan Türk Hava Kuvvetleri, İsrail’den sonra 2028’de Yunanistan’ın da bu uçakları teslim almaya başlamasıyla tamamen etkisiz hale gelecek.
Bu sorunun aşılması için bir ara çözüm üzerinde çalışılıyor. Gerek Birleşik Krallık’ın Körfez ülkeleri üzerindeki etkisi, gerekse Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu ülke liderleriyle arasının son derece iyi olması sayesinde, Umman’dan ve Katar’dan on ikişer adet Eurofighter Tranche 3A* alınması için de görüşmelere başlandı. Türkiye bu görüşmelerden olumlu sonuç alabilirse, yine dört üretici ülkenin onay vermesi gerekecek. Bu onayın alınmasında da anlaşıldığı kadarıyla yine Birleşik Krallık öncü rol oynayacak.
Körfez ülkelerinden alınması halinde bu uçaklar, Eurofighter’lerin Türk Hava Kuvvetleri’ne adaptasyonu, lojistik altyapısının, kısmen bakım tesislerinin oluşturulması, pilot ve teknisyen eğitimi gibi konularda önemli rol oynayacaklar. Bu sayede 2030’a kadar oluşmuş olan havadaki zafiyet penceresi bir nebze olsun aşılmış olacak. 2030’dan itibaren de, daha ileri bir Eurofighter modeli Birleşik Krallık’ta yapılacak son montaj işlemleri ve testlerden sonra Türkiye’ye teslim edilmeye başlanacak. Bu teslimatın da 2033’e kadar sürmesi bekleniyor. Ancak bu konuda halen kesin bir bilgi yok. Uçakların hangi ‘tranche’ olacağı da halen net değil. Şimdilik Tranche 4 olması bekleniyor ama Deutsche Welle’nin 19 Ekim’de yayınladığı bir habere göre Türk Silahlı Kuvvetleri bu filoyu daha da genişletmek için tam açıklanmayan bazı satın alma opsiyonlarına da sahip. Türkiye tarafından bu opsiyonlar kullanıldığı taktirde, ilk teslimatı 2030’da Almanya’ya yapılacak Tranche 5’lerin alımı da gündeme gelebilir. Türkiye’nin bu opsiyonu almış olması önemli, zira KAAN projesinde ABD’nin motor ambargosu devam ediyor ve yerli motor üretimi söylenenden çok daha uzun sürebilir.
Bu aşamada biraz Eurofighter Typhoon uçakları ve tranche konusunda bilgi vereyim. Eurofighter’lar ilk kez 1989’da üretilen prototiple başladı. Tranche 1’in ilk uçağı Şubat 2003’te uçdu. Bunlar Mart 2008’e kadar üretilen sadece havadan havaya savaşmaya yönelik uçaklar. 16 Ocak 2008’de ilk seri üretimi başlayan Tranche 2 modeli ile Eurofighter’lar havadan karaya savaşma yeteneğini de kazandı. Bu uçaklar da 2013’e kadar üretildi. 2009’da ise ilk kez AESA radar sistemleri ve daha modern silah sistemleri, özellikle Meteor füzeleriyle donatılmış Tranch 3A’ların sözleşmeleri imzalanmaya başlandı. Öncelikli olarak proje ortakları için üretilen Tranche 3A’nın Avrupa’daki son teslimatı 2020’de İtalya’ya yapıldı (Tranche 3B ise talep oluşmadığından hiç üretilmedi). Umman’ın uçaklarının ilk teslimatı ise 2017’de başlayıp 2019’da sona erdi. Bu uçaklar eski tip CAPTOR-M Doppler radarıyla donatılmış olduğundan Türk Hava Kuvvetleri’ne katılmaları halinde ciddi bir modernizasyona tabi tutulacak, ayrıca ciddi bir bakımdan geçirilecekler. Umman bu uçakları etkin kullanma becerisini gösterememiş. O nedenle F-16’lara ağırlık vermeyi tercih etmiş. Dolayısıyla Türkiye’ye satış onlar için de anlamlı görünüyor.
Katar’a ise teslimat 2022-2023 arası yapılmış, yani bu uçaklar oldukça yeni. Gelişmiş ECRS Mk0 AESA radarlarıyla donatılmış. Hızla kullanıma sokulacak durumdalar. Katar’ın elinde halen Eurofighter, Fransız Rafale ve Amerikan F-15 uçakları var. Katar’ın bu karmaşık filonun altından kalkamadığı ve hava kuvvetlerini Rafale etrafında yeniden şekillendirmeyi düşündüğü görüşü hakim. Anlaşma olması halinde, bu uçakların Türk Hava Kuvvetleri’nde ilk teslimatının 2026 yılında olması bekleniyor. Katar uçaklarının halen Almanya’ya teslimatı başlayan Tranche 4’e yükseltilmesi olanağı da var. Tranche 4’ün 3A’dan en büyük farkı, daha da geliştirilmiş CAPTOR-E AESA radarı ile donatılmış olması. Eurofighter Tranche 4 halen Avrupa’da geliştirilmiş en modern savaş uçağı. Toparlamak gerekirse, Umman ve Katar ile anlaşma olması halinde, Umman uçaklarının elden geçmesi gerekirken, daha yeni ve hazır olan Katar uçakları çok hızlı bir şekilde devreye girebilir ve ileride de Tranche 4’e modifiye edilebilir.
Tranche 5 modeli için radar, halen geliştirilme aşamasında olan ECRS Mk2 olacak. Ama Tranche 5’in en ayırıcı özelliği pilotun kendi uçağının yanı sıra etrafında görev alacak belli bir miktarda SİHA’yı yönetebilecek olması. Bir anlamda havada komuta kontrol merkezi olacak. Eurofighter ortağı olan İtalyan Leonardo üzerinden Baykar’ın Kızılelma’sı bu bağlamda gündeme gelebilir. Zaten Kızılelma’nın geliştirilecek daha ileri bir modelinin, İtalya, Birleşik Krallık ve Japonya’nın ortak üretmeyi düşündüğü altıncı nesil savaş uçağı Tempest ile birlikte kullanılması da değerlendirilen seçenekler arasında.
Eurofighter, görünmezlik konusundaki yapısal kısıtları nedeniyle hiçbir zaman F-35’ler gibi beşinci nesil bir uçak olamayacak. 4.5++ diye tanımlanacak bir düzeyde olacak. Ancak 200 kilometre menzilli (ufuk ötesi) meteor ve yer hedeflerinde son derece etkin olan Brimstone füzeleriyle donatılmış olacak. Bu da çevremizde macera arayan ülkelere karşı ciddi bir caydırıcılık oluşturacak.
Eurofighter’in en büyük dezavantajı, yüksek satın alma ve işletme maliyeti. Satın alma maliyeti F-35’e yakın. Bunun nedeni, tasarım ve üretiminde her dört ülkenin de taleplerinin karşılanmaya çalışılmış olması ve üretim miktarlarının F-16’lardan çok daha düşük olması. Bunlar birim maliyeti yükseltiyor. Ancak, hava kuvvetlerinin tüm alımlarımı tek bir ülkeden yapmak da, Kıbrıs Barış Harekatı sonrası gelen ve şimdi de yaşamakta olduğumuz ambargolardan da bildiğimiz gibi son derece sakıncalı. Bizim hava kuvvetlerindeki savaş uçaklarının ise tümü ABD üretimi. Zaman içerisinde mutlaka çeşitlendirmek lazım.
Bu aşamada, bir milletvekilimizin İtalya’nın Eurofighter alım maliyetiyle bizim alımları karşılaştırmasına da değinmek istiyorum, zira bu karşılaştırma doğru değil. İtalya on yıllardır Eurofighter kullandığından altyapısı hazır, yedek parça stokları yeterli düzeyde, pilotları eğitimli. Ayrıca projenin de ortağı. Dolayısıyla yeni alımlarda onların birim maliyetlerinin bizden düşük olması çok doğal. Biz Eurofighter’e yönelik sistemi sıfırdan kurarken onlar sadece uçak satın alıyorlar.
Son olarak, Eurofighter alımının iki avantajına daha değinmek istiyorum. Yapılan alım, ABD’nin F-16V ve F-35 satın almamıza getirdiği ambargonun hızla kalkmasına neden olabilir. Zira artık Türk Hava Kuvvetleri stratejik bir karar alarak ABD uçakları dışında alternatif platformları da kullanmaya karar verdi. ABD açısından bakıldığında, önemli bir alıcılarını kaynak çeşitlendirmesine gitmeye ittiklerinden dolayı hata yaptıkları ortada. Ancak bizim de tuzağa düşüp, yeniden ABD’yi tek kaynak olarak görme anlayışına dönmememiz lazım.
İkinci olumlu yan ise, bu satın almanın diğer ambargolarda da rahatlama sağlayabilmesi. Örneğin, Altay tankında karşılaştığımız Alman ambargosu gibi. Avrupa’nın Ukrayna Savaşı nedeniyle bize mecbur kaldığı bu dönemde bu fırsat penceresinden yararlanmalıyız. Tabii, karşımıza sık sık engel olarak çıkan ve ileride de çıkacak olan demokratik zafiyetlerimizi düzeltmek ve insan haklarına dikkat etmek kaydıyla.
Yazımı bitirirken bir noktaya dikkat çekmek istiyorum. Milli Savunma Bakanımız bir hafta önce açıklama yaparak Eurofighter uçaklarının 2026 başında filoya katılacağını ilan etti. Tabii bu yeni üretilecek uçaklar için olası değildi. Onun üzerine ilk teslimatların Umman ve Katar’dan alınacak 24 uçak olduğu söylendi. Fakat Umman uçaklarının da hemen teslimatı, gerekli modifikasyonlar ve bakım gereksinimleri nedeniyle olanaksızdı. En sonunda, Milli Savunma Bakanlığı 30 Ekim’de bir açıklama daha yaptı ve bir anlamda Bakanı yalanladı. Birleşik Krallık’tan alınacak uçakların sözleşmesi imzalanmış ama Umman ve Katar’la görüşmeler devam etmekteymiş… Genel Kurmay Başkanlığı yapmış, Milli Savunma Bakanı olmuş bir kişinin yaptığı açıklamanın kendi bakanlığı tarafından yalanlanması vakasını da bu sayede görmüş olduk. Yazım yayınlanana kadar bakalım başka çelişkili açıklamalar gelecek mi?
* tranche = üretim partisi/serisi
Yazarın Diğer Yazıları
Bu gönderi kategorisi hakkında gerçek zamanlı güncellemeleri doğrudan bildirim almak için tıklayın.
