1948 yılından itibaren her iki yılda bir düzenlenen Farnborough Uluslararası Havacılık Fuarı (Farnborough International Airshow 2024, FIA 2024), Paris Havacılık Fuarı’ndan (Paris Airshow) sonra dünyanın ikinci büyük havacılık fuarıdır. Fuar, Londra’nın yaklaşık 48 km (30 mil) güneybatısındaki Farnborough Havalimanı’nda gerçekleştirilmekte ismini de bu havalimanından almaktadır. Farnborough 2024, Rusya-Ukrayna savaşı ve Gazze katliamı gölgesinde küresel çapta tedarik zinciri belirsizlikleri, ekonomik krizler ve piyasalardaki istikrarsızlıkla altında havacılık ve savunma şirketlerini 2 yıl aradan sonra bir araya getirdi.
FIA 2024, dünyanın dört bir yanından havacılık sektörüne hizmet veren firmaların, tedarikçilerin ve sektör gönüllülerinin katılımı ile gerçekleştirildi. İstatistiki rakamlara göre 44 ülkeden 1.262 katılımcı, sivil, askeri ve uzay alanında 250 delegasyon fuara katılım sağladı. Fuarı, 1.629 akredite medya kuruluşu izledi. Etkinlikte toplamda 102 ülkeden 74.780 katılımcı yer aldı. 27 ülke fuar özel alanında (country pavilion) sergi açtı. Farnborough 2022’ye göre fuara katılım düşüktü.
Geçmiş yıllarda olduğu gibi fuarda sürdürülebilirlik ve sıfır karbon emisyonu ana temaydı. Beklenildiği gibi net sıfır karbon hedeflerine ulaşmak için özellikle hidrojen, hibrit-elektrik ve sürdürülebilir havacılık yakıtı (Sustainable Aviation Fuel, SAF) alanlarında gelişmeler sergilendi. Ziyaretçiler fuarda çok sayıda eVTOL mockup’ı görse de Farnborough’da henüz insan taşımacılığında sertifikasyon sürecini tamamlamış bir uçan platform gösterilmedi. Ancak bu projelerde gelinen nokta oldukça ilgi çekiciydi.
Ülkemizin havacılık alanındaki en önemli temsilcisi TUSAŞ fuara tam boy HÜRJET ve GÖKBEY mockuplarının yanı sıra insanlı-insansız ortak operasyon geliştirme çalışmalarının icra edildiği KAAN projesi simülatör deneyimleme ortamıyla katıldı; diğer yıllara göre statik alanımız daha küçüktü. Şale içerisinde ise bütün ürünlerin maketleri mevcuttu. Her gün gösteri uçuşu yapan tek sivil helikopter olarak GÖKBEY’imiz dikkatleri üzerine topladı. ASELSAN fuara ilk kez katılım sağlarken 4 numaralı fuar bölgesinde yer alan Türk firmaları alanında (Turkish Pavilion) ve çevresinde TEI, Alp Havacılık, Epsilon, HMS, EMGE, Hezarfen, Küçükpazarlı, Savronik, SASAD, OSSA gibi şirketlermiz de bulunmaktaydı. Türk Hava Yolları (THY) ise TUSAŞ gibi ayrı bir şale ile fuarda misafirlerini ağırlayarak, yeni business class koltuklarını tanıttı. Fuarın ilk günü Alp Havacılık firmamızın Savunma Sanayi Başkanlığı personeli, savunma ve havacılıkta faaliyet gösteren firmalarının üst düzey yöneticileri için organize ettiği Thames Nehri’ndeki yemekli tekne gezintisi mükemmeldi. Az da olsa Londra’yı, tarihi köprüleri görme imkânımız oldu. Burada bu etkinlikte emeği geçenlere candan teşekkürü bir borç bilirim.
Yüksek hızlı hava yolculuğunun geleceği hakkında heyecan uyandırmakta olan BOOM Supersonic firması Overture platformu hakkında ziyaretçilere bilgi verdi ve 18 ay içinde Symphony motorunu test etmeyi hedeflediğini bildirdi. GE Aerospace, CFM International, Pratt & Whitney ve Rolls-Royce firmaları da etkinliğe katılarak kendi siparişlerini duyurdu. Toplamda 1.000’in üzerinde motor siparişi alındığı bilgisi paylaşıldı.
Fuarın olmazsa olmazlarından uçuş gösterileri; her gün öğleden sonra ticari uçaklar, özel jetler, askeri jetler ve helikopter tarafından etkileyici şekilde yapıldı. GÖKBEY’in yanı sıra İngiliz hava gösteri takımı Aerosuperbatics Wingwalkers, AIRBUS A321, ATR-72, EMBRAER E195 E-2, EMBRAER C-390 Millennium, Rafael, Chinook, paraşüt gösteri takımı, F-15, F-16, F-35 platformları gösteri uçuşları yaptı.
Fuar genel olarak serin güzel bir havada bunaltıcı sıcaklar olmaksızın, ara ara çiseleyen yağmurun eşliğinde gerçekleşti. Bir önceki fuarda, fuarın ilk iki günü İngiltere tarihinin en sıcak iki günü olarak raporlanmıştı. Bu yıl yapılan fuar bir öncekine göre daha organize idi. Fuar önceki yıllar ile karşılaştırıldığında hem ziyaretçi sayısı hem de satışlar açısından oldukça sakin bir fuardı. BOEING ve Spirit AeroSystems’de yaşanan krizlerin fuarı derinden etkilediği fark edilmekteydi. Sivil alanda, siparişler belki de çoğumuzun tahmin edebileceğinden daha düşük bir sayıda gerçekleşti. Anlaşmalar; 124’ü kesin sipariş, 140’ı geçici anlaşma ve 22’si opsiyon dahil olmak üzere fuar sırasında duyurulan 286 uçak sipariş taahhüdünü kapsıyor. Bu sipariş sayıları, on yıldan fazla bir süredir Farnborough veya Paris fuarlarında en az sayıda uçak siparişi olarak kayıtlara geçmiş durumdadır.
Ayrıca İngiltere’nin Avrupa topluluğundan çıkmasının fuara katılımın düşük olmasının önemli nedenlerinden biri olduğunu düşünüyorum. İlave olarak, yaşadığımız bilgi çağında firmaların global anlamda geçmişe göre daha kolay erişilebilirliğinin de etkisi olduğu akla gelen diğer nedenlerden birisidir. Dikkatimi çeken diğer noktalardan birisi de Körfez ülkelerinden de katılımın sınırlı olmasıydı. Emirates ve Etihad Hava Yolları gibi devlere pek rastlamadık. Heyetler çok düşük seviyedeydi. Dünyada meydana gelen olaylar doğal olarak fuarı etkilemişti. Güzel olan taraf şuydu; görüşmeler sakin ortamda verimli bir şekilde yapıldı. Taraflar daha iyi birbirlerine vakit ayırdılar. Türkiye açısından fuarda yapılan en önemli anlaşma TUSAŞ, TEI ve GE arasında HÜRJET motoru montaj, test, kontrol, bakım, tamir, revizyon konularını kapsayan iş birliği protokolü oldu.
Fuarda dikkati çeken tedarikçiler açısından sevindirici olan husus, uzun bir aradan sonra yeniden havacılığın canlanmasının gözlemlenmesiydi. Firmalar tedarikçilerinden üretimi arttırmasını istiyorlardı. Yakın zamanda sipariş patlaması olacağı vurgulanıyordu. İkili görüşmelerin birçoğunda bu husus sıklıkla dile getirildi. Neredeyse durma noktasına gelen üretim faaliyetleri tekrar eski günlerine dönmeye başladı. Ayrıca firmalar farklı bölgelerde tesis kurma konusunda görüşmeler gerçekleştiriyorlardı. TUSAŞ olarak, tedarik zincirimizde yer alan 100’ün üzerinde yabancı tedarikçi ile TUSAŞ şalesinde görüşmeler gerçekleştirildi. AIRBUS ve BOEING gibi sektörün devleri ile çalışan tedarikçiler ile önümüzdeki dönemde sektördeki potansiyel gelişmeler ve iş birlikleri hakkında bilgi alışverişi yapıldı.
Oldukça güzel hava şartlarında düşük bir katılımla gerçekleşen fuar sorunsuz bir şekilde tamamlandı. Tekrar havacılığın canlanmaya başlaması katılımcılara umut verdi. Hepimizin umudu dünyayı derinden etkileyen Rusya-Ukrayna Savaşı’nın son bulması ve Gazze katliamının derhâl durdurulmasıdır. Havacılık sektöründe emin adımlarla ilerleyen ülkemiz adına ise gelecek yıllarda şirketlerimizin daha yoğun katılım sağlamasını, her birinin küresel oyuncular olmalarını ve marka değerlerinin artmasını temenni ediyorum.
Yazarın Diğer Yazıları
Bu gönderi kategorisi hakkında gerçek zamanlı güncellemeleri doğrudan bildirim almak için tıklayın.
