Letonya-Riga’nın havacı ve havalı Türkleri…

Baltık ülkeleri; Letonya, Litvanya ve Estonya’nın kalbi konumundaki Letonya’nın başkenti Riga, her yıl bu bölgenin havacılık endüstrisindeki meselelerini en üst düzeyde gündemine alan “Riga Aviation Forum- RAF” adı altında havacılık konferansı düzenleniyor. Etkinliğin en önemli konuklarından birisi de TAV Havalimanları Holding CEO’su Serkan Kaptan. Bu sene havacılık forumuyla birlikte Riga Havalimanı’nda 50. kuruluş yıl dönümü kutlandığı için Letonya için daha önemli bir etkinliğe dönüştüğüne şahit oldum.

Serkan Kaptan ve ekibiyle birlikte Riga Havacılık Forumu’nu takip etmek üzere Letonya’ya gittim. Ülke nüfusu 2 milyon civarında, başkenti Riga’da ise 600 bin kişi yaşıyor. Havalimanında geçen yıl 6,6 milyon yolcu ağırlanmış. Pandemi öncesinde ulaşılan rakam ise 7,5 milyon civarındaymış. COVID-19 sonrası toparlanmakta zorluk çeken yerlerden birisi de burası. Sebebi ise Rusya’nın Ukrayna’da başlatmış olduğu askeri operasyonun savaşa dönüşmesi. Rusya – Ukrayna savaşı sebebiyle Baltık ülkelerinin hava koridoru sıkıntılı hale gelmiş. Rusya ile trafik tamamen kesildiğinden eski SSCB ülkeleriyle ile olan ilişkiler de en zayıf noktaya geldiği için salgın sonrası toparlanmada sıkıntılar yaşanıyor.

Letonya, her an toparlanıp, hızla eski günlerine geri dönme potansiyeli taşıyor. Çünkü hem Baltık ülkelerinin merkezi konumunda hem de Avrupa Birliği ile Rusya’yı her açıdan birbirine entegre eden bir yapısı var. Son gelişmeler nedeniyle Letonlar, Rusya ve Ruslara karşı mesafeli durmaya başlamışlar. Hatta uzun yıllar SSCB çatısı altında kalmalarının da etkisiyle Rusya’dan hoşlanmıyorlar, Ukrayna’yı destekliyorlar. Riga’nın her yerinde Ukrayna bayraklarını görmek mümkün.

Letonya küçük bir ülke, ama konumu itibariyle kritik işlere imza atacak, ikili ilişkilerde bulunduğu ülkelere Avrupa Birliği’nin kapısını açacak değerli bir pozisyona sahip. İnsanları naif ve kibar. Tartışmak, yüksek sesle konuşmak, bağırmak pek Letonlara göre değil. Baltık Denizi’nin nemli havasından olmalı! Ekim’de de havalar soğuk oluyor. Yaşadık, gördük. TAV CEO’su Serkan Kaptan da 15 gün sonra burada uçakların buzlanmaya karşı “de-icing” işlemine tabi tutulmaya başlanacağına işaret etti. Kısacası doğası güzel, şehirleri temiz, yeşili çok, düzenli, ama çoğu ayı soğuk geçen bir ülke…

İşte böyle bir ülkeye 2010 yılında TAV Holding adım atıyor. Avrupa Birliği’ne (AB) üye bir ülkede ilk operasyona burada başlıyor. Onları buraya taşıyan ise Gürcistan’daki havalimanı işletme faaliyetleri oluyor. Çünkü Türkiye’de bizler Letonya ve Riga’yı ne kadar az biliyorsak eski SSCB üyesi ülkeler ise tam tersi o kadar iyi ve güzel hatıralarla bu ülkeyi tanıyorlar. Onlar üzerinde müthiş bir etkisi olmuş. Sebebi de SSCB döneminde buranın Avrupa’ya en yakın prestijli tatil bölgesi olması. Türkiye’de Bodrum ne ifade ediyorsa, SSCB döneminde de Letonya o pozisyondaymış. TAV yönetimi bu bilgilere Gürcistan’da işlettikleri havalimanları sebebiyle vakıf olunca Letonya’nın bayrak taşıyıcı konumundaki havayolu Air Baltic’den 2010’da ortak yer hizmetleri kurma teklifi gelince sıcak bakmışlar. Bir yıl sonra da Riga Havalimanı’nın işletmesini üstlenmişler.

TAV 15 yıldır Baltıklarda

TAV, yaklaşık 15 yıldır Riga Havalimanı’nın ticari alanlarının her yerine dokunuyor. Yer hizmetlerinden yiyecek içecek alanlarına kadar A’dan Z’ye tüm ticari alanları işletiyor dersem yanlış olmaz. Air Baltic’in merkezi Riga Havalimanı’ndaki ticari alanlarda TAV Havalimanlarının iştirakleri olan ATU Duty-Free, BTA, TAV İşletme Hizmetleri ve HAVAŞ hizmet veriyor. Bu sebeple de hem CEO’su Serkan Kaptan hem de tüm TAV çalışanları bu ülkede oldukça değer görüyor. Kaptan, aynı zamanda DEİK Letonya -Türkiye İş Konseyi Başkanı ve Türkiye’de de Letonya Fahri Konsolosu gibi çalışıyor.

Riga Havacılık Forumu ise Baltık ülkelerindeki havacılığın fırsatlarına ve zorluklarına odaklanıyor. ICAO, IATA yetkilileri, Avrupa ve Baltık havacılık paydaşlarını, liderleri, uzmanları ve havacılığın çeşitli alanlarından akademisyenlerini bir araya getiriyor. Baltık havacılık liderleri, bölgedeki endüstrinin stratejik gelişimini bu forumda tartışıyor. Forumda Letonya Ulaştırma Bakanı’nda sonra katılımcılara TAV CEO’su Kaptan detaylı bir sunum yaptı. Hem Riga Havalimanı’nın buradaki faaliyetlerini, Baltık bölgesi havacılığına dair fikirlerini paylaştı hem dünya genelinde TAV olarak neler yaptıklarını

Riga’daki foruma katılan havacılık liderlerinin gündeminde sürdürülebilirlik vardı. İklim değişikliği her yerde olduğu gibi buradaki forumun konusuydu. Baltık ülkelerindeki hava taşımacılığının benzersiz dinamiklerine, havacılıkta istihdam ve eğitimin kritik kesişme noktasında yer aldığına da dikkat çekildi.

Ticaret hacmi 700 milyon dolar

Havacılık forumunda Letonya Büyükelçisi Şule Öztunç ile de tanışıp sohbet ettim. En doğru adresten bilgi alma imkânım oldu. Türkiye, Letonya’ya geçen yıl 433 milyon dolar ihracat yapmış, ithalatı ise 241 milyon dolar olmuş. İki ülkenin dış ticaret hacmi 700 milyon civarında. Türkiye, kıymetli taşlar, metaller, kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve parçaları, motorlu kara taşıtları ve aksesuarları ile meyve ihraç ediyor. Letonya’dan ithal ettiğimiz ürünler de şöyle: Hurda demir çelik, mineral yakıtlar, yağlar ve ağaç, ahşap eşya, hububat ve canlı hayvan. 2023’te yaklaşık 118 bin Leton turistin ülkemizi ziyaret ettiği notunu da düşeyim.

THY uçuyor, müdürü görünmüyor!

İstanbul’dan Riga’ya THY ile uçtum. Filosundaki 48 uçağın tamamı Airbus A220-300 modellerden oluşan Letonya’nın bayrak taşıyıcı Air Baltic ile döndüm. Türkiye’den Letonya’ya tarifeli seferleri sadece THY yapıyor. Haftanın 7 günü THY İstanbul-Riga arasında uçuyor, ama başta Antalya olmak üzere farklı şehirlere turizm sezonunda charter sefer yapan şirketler de var. Riga’da görüştüğümü Türkler THY’nin bilet fiyatları pahalı buldukları için Pegasus ve Ajet gibi havayollarının da Riga’ya uçmasını istiyorlar.

Baltık ülkelerinin merkezi Riga’da yılda bir kez yapılan ve oldukça ilgi gören havacılık forumunda Türk Hava Yolları Riga Müdürü’nü gözlerim aradı. Göremedim. Sordum, soruşturdum. Galiba yabancı dil meselesi sebebiyle pek ortada görünmeyi tercih etmiyormuş.

Havacılık formuyla birlikte bir Türk şirketi tarafından işletilen Riga Havalimanı’nın 50. kuruluş yıldönümü töreninin yapıldığı önemli bir sektör buluşmasına Türkiye Büyükelçisi katılıyor, ama THY müdürü iştirak etmiyor! THY’nin her gün sefer yaptığı havalimanının törenine ilgisiz kalan bir müdürden ne beklenir? Riga’da uzmanlığıyla, tecrübesiyle ilgi gören, takdir edilen havacı Türkler olduğu gibi bilgisizliğiyle, ilgisizliğiyle dikkat çeken havalı Türkler de var! Bu işte bir tuhaflık yok mu?

Benim tespitlerime göre THY yönetiminin New York THY eski Müdürü Cenk Öcal’dan sonra yurtdışındaki müdürlerini gözden geçirmesi gerekiyor. Eskiden olduğu gibi yurtdışı müdür atamalarının bir düzene, sisteme kavuşturulması icap ediyor. Sofya gibi en düşük profilli yerlerden New York gibi en zirve noktalara müdür atanmasının nasıl sonuç verdiğini hep beraber gördük. Umarım yeterli ders çıkarılmıştır.

Riga’dan sevgilerimle…